“Nói với con” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Y Phương, được viết vào năm 1980. Bài thơ như lời tâm sự của người cha với con, gửi gắm trong đó tình yêu thương tha thiết và niềm mong ước con sẽ kế thừa xứng đáng truyền thống tốt đẹp của quê hương.
Bài viết này sẽ đi sâu phân tích bài thơ “Nói với con” để hiểu rõ hơn thông điệp ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm.
Nói Về Cội Nguồn Sinh Dưỡng
Tình cảm gia đình – Nền tảng vững chắc cho con thơ
Ngay từ những dòng thơ đầu tiên, người cha đã nhẹ nhàng dẫn dắt con về với không gian gia đình ấm áp:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Hình ảnh thơ giản dị, mộc mạc nhưng lại vô cùng đắt giá. Đứa con chập chững những bước đi đầu đời, bên cạnh là cha mẹ luôn kề cận, yêu thương. Điệp ngữ “bước tới”, “tiếng”, cùng nhịp thơ 2/3 tạo nên âm hưởng vui tươi, hạnh phúc. Mỗi bước con đi đều có cha mẹ dìu dắt, nâng niu. Tiếng nói, tiếng cười của con là niềm vui, là động lực để cha mẹ tiếp tục vun đắp tổ ấm yêu thương.
Không chỉ dừng lại ở đó, người cha còn ôn lại kỷ niệm đẹp của gia đình:
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
“Ngày cưới” của cha mẹ cũng chính là ngày con được thai nghén trong tình yêu thương vô bờ bến. Cách sử dụng từ ngữ “mãi nhớ” đã thể hiện sự trân trọng của cha mẹ đối với ngày đặc biệt này. Từ đó, tác giả muốn khẳng định: Con sinh ra là kết tinh của tình yêu, con lớn lên trong sự che chở, bao bọc của gia đình.
Tình yêu quê hương – Mạch nguồn bất tận
Bên cạnh mái ấm gia đình, con còn được lớn lên trong tình yêu thương của quê hương, của cộng đồng:
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
“Người đồng mình” là cách gọi giản dị, thân thương của người dân tộc Tày. Cách xưng hô “con ơi” cùng những động từ “đan”, “cài”, “ken” đã vẽ nên bức tranh lao động đầy thơ mộng và giàu sức sống. Quê hương không chỉ cho con những giá trị vật chất mà còn nuôi dưỡng tâm hồn con bằng tình yêu thương, sự đùm bọc.
Ca Ngợi Phẩm Chất Cao Đẹp Của Người Đồng Mình
Sức sống mạnh mẽ, kiên cường
Người cha tự hào giới thiệu với con về phẩm chất đáng quý của người đồng mình:
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, “người đồng mình” vẫn luôn kiên cường, bất khuất. Họ “cao đo nỗi buồn”, biến đau thương thành hành động. Họ “xa nuôi chí lớn”, luôn hướng về phía trước với khát vọng xây dựng quê hương giàu đẹp.
Hình ảnh so sánh độc đáo “Sống như sông như suối/ Lên thác xuống ghềnh/ Không lo cực nhọc” đã khắc họa rõ nét sức sống mãnh liệt, tinh thần lạc quan của người dân miền núi. Dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thử thách, họ vẫn hiên ngang, mạnh mẽ như dòng sông chảy về biển lớn.
Tâm hồn phóng khoáng, giàu nghĩa tình
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Câu thơ sử dụng nghệ thuật đối lập “thô sơ da thịt” – “chẳng mấy ai nhỏ bé” đã làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của người đồng mình. Họ mộc mạc, giản dị nhưng lại có trái tim rộng lớn, bao dung và giàu nghĩa tình.
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Hình ảnh “đục đá kê cao quê hương” vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa tượng trưng. Nó thể hiện khát vọng vươn lên, ý chí xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp của người đồng mình. Câu thơ “Còn quê hương thì làm phong tục” khẳng định: Quê hương là cội nguồn, là nền tảng vững chắc cho mọi giá trị văn hóa, tinh thần tốt đẹp của dân tộc.
Lời Dặn Dò Con Khi Bước Vào Đời
Khép lại bài thơ là lời nhắn nhủ đầy tha thiết của người cha:
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con.
Người cha không mong con giàu sang, phú quý mà chỉ mong con sống xứng đáng với truyền thống của quê hương. Con hãy luôn tự tin, bản lĩnh, mạnh mẽ vượt qua mọi khó khăn, thử thách để “không bao giờ nhỏ bé” trước cuộc đời.
Hai tiếng “nghe con” cuối bài thơ như lời khích lệ, động viên con vững bước trên đường đời. Đồng thời, nó cũng thể hiện niềm tin của người cha vào thế hệ tương lai.
Kết luận
“Nói với con” là bài thơ giàu giá trị nhân văn sâu sắc. Qua lời tâm sự của người cha, tác giả Y Phương đã gửi gắm thông điệp: Hãy luôn trân trọng cội nguồn, tự hào về truyền thống quê hương và sống có ích cho đời. Bài thơ khép lại nhưng dư âm của nó vẫn còn vang vọng mãi trong lòng người đọc.
