Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau du hành ngược thời gian, trở về thế kỷ 18, để đọc một bức thư đầy thú vị của Thomas Jefferson, một trong những vị khai quốc công thần của Hoa Kỳ. Được viết từ Paris vào năm 1787, bức thư gửi cho James Madison, một người bạn thân thiết và đồng thời là cộng sự chính trị của ông, chứa đựng những quan điểm sắc bén về tình hình chính trị nước Mỹ lúc bấy giờ, cũng như những suy ngẫm sâu sắc về bản chất của chính phủ và con người.
Những Rắc Rối Ở Miền Đông Nước Mỹ
Jefferson bắt đầu bức thư bằng việc chia sẻ những suy nghĩ của mình về “những rắc rối ở các bang miền Đông”, ám chỉ cuộc nổi loạn Shays đang diễn ra ở Massachusetts. Cuộc nổi loạn này, do những người nông dân bất mãn với chính sách thuế nặng nề của chính quyền, đã khiến nhiều người lo ngại về sự mong manh của chính phủ non trẻ Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Jefferson, với bản tính lạc quan và niềm tin mãnh liệt vào lý trí con người, cho rằng những rắc rối này sẽ sớm được giải quyết.
Ba Hình Thái Xã Hội
Tiếp theo, ông đi sâu vào phân tích ba hình thái xã hội mà ông quan sát được: xã hội không có chính phủ, xã hội mà người dân có tiếng nói trong việc cai trị và xã hội bị cai trị bằng vũ lực. Ông cho rằng hình thái thứ hai, nơi người dân được hưởng tự do và hạnh phúc, là hình thái tốt đẹp nhất, mặc dù nó cũng có những bất cập riêng.
“Một Chút Nổi Loạn Thỉnh Thoảng Là Điều Tốt”
Đoạn văn tiếp theo có lẽ là phần gây tranh cãi nhất trong bức thư. Jefferson viết: “Tôi cho rằng một chút nổi loạn thỉnh thoảng là điều tốt, và cần thiết trong thế giới chính trị cũng như bão tố trong tự nhiên”. Ông tin rằng những cuộc nổi dậy, dù không thành công, cũng là dấu hiệu cho thấy người dân dám đứng lên đấu tranh cho quyền lợi của mình, và điều này giúp ngăn chặn sự tha hóa của chính quyền.
Vấn Đề Sông Mississippi
Vấn đề tiếp theo mà Jefferson đề cập đến là khả năng Hoa Kỳ phải từ bỏ quyền điều hướng sông Mississippi cho Tây Ban Nha. Ông kịch liệt phản đối điều này, cho rằng đó là “hành động chia cắt miền Đông và miền Tây”, là “từ bỏ 5/8 lãnh thổ Hoa Kỳ” và là “tự trói buộc mình vào những khoản nợ công”.
Chân Dung Các Nhân Vật Chính Trị
Phần còn lại của bức thư, Jefferson dành để phác họa chân dung một số nhân vật chính trị đương thời, bao gồm John Adams, William Carmichael, William Temple Franklin, Marquis de Lafayette, Comte de Vergennes, Reyneval và Henin. Những đánh giá của ông, dù ngắn gọn, nhưng vô cùng sắc bén và đầy tính chi tiết, cho thấy khả năng quan sát tinh tế và óc phán đoán nhạy bén của ông.
Kết luận
Bức thư của Thomas Jefferson, với nội dung phong phú và đa dạng, không chỉ là một tài liệu lịch sử quý giá, mà còn là một tác phẩm văn chương đặc sắc. Qua ngòi bút sắc sảo và lối hành văn lôi cuốn, Jefferson đã cho chúng ta thấy được bức tranh toàn cảnh về nước Mỹ những năm đầu lập quốc, với đầy đủ những hy vọng, thử thách và cả những bất ổn.
